ماه، سیاره‌ای کوتاه فاصله‌ای از زمین است که به عنوان تنها ماه زمین شناخته می‌شود. اوّلین ماه مرئی از زمین و یکی از پنج ماه در منظومه شمسی است. اندازه ماه نسبت به زمین به صورت بسیار کوچکتر است. قطر متوسط ماه حدود 3474 کیلومتر است. این به اندازه‌ای است که تقریباً یک چهارم قطر زمین است. حجم ماه حدوداً 1/50 حجم زمین است و جرم ماه حدود 1/80 جرم زمین است.
بنابراین، ماه در مقایسه با زمین کوچکتر است و این ابعاد کوچکتر بودن آن را نسبت به سیارات دیگر نشان می‌دهد. با این حال، برای یک ماه و اثراتی که بر روی زمین دارد، اندازه و ابعاد آن بسیار مهم هستند.
ماه از مواد مختلف تشکیل شده است که این مواد شامل موارد زیر می‌شوند:
سنگ‌ها و مواد معدنی ماه
- سیلیکات‌ها: بخش عمده ماه از سیلیکات‌ها تشکیل شده است، شامل سنگ‌ها و مواد مانند فلدسپات، پیروکسن، و الیوین است.
- بازالت: موادی مانند بازالت و دیگر سنگ‌های آذرین (سنگ‌هایی که از آذرین خندقی ایجاد شده‌اند) در سطح ماه یافت می‌شود.
- سنگ‌های متصلب: در بعضی از نقاط، سنگ‌های متصلبی مانند آنورتیت و آندزیت نیز مشاهده می‌شوند.
- رسوبات برف و یخ: بر اثر برخوردهای قدیمی با مواد خورشیدی و همچنین رسوبات برف و یخ، خاکسترهای مختلفی در سطح ماه وجود دارد.
- همچنین موادی مانند بخش‌های نازک و ضعیف از شیشه‌های طبیعی نیز در بعضی مناطق ماه یافت می‌شود.
- هلیوم و هیدروژن: بخشی از ماه ممکن است شامل گازهایی مانند هلیوم و هیدروژن باشد که از برخوردهای سابق با خورشید و یا از انباشت‌های داخلی منشأ گرفته شده‌اند.
- سنگ‌های نادر و فلزات: در برخی محل‌ها، موادی نادرتر مانند روی و تنگستن نیز یافت می‌شود، اما اینها به طور گسترده در سطح ماه وجود ندارند.
- آب: تحقیقات جدید نشان می‌دهد که آب به صورت یخ و گاز در سطح و در لایه‌های زیرسطحی ماه وجود دارد. این مواد در مناطقی که سایه دائمی دارند، بیشتر احتمال دارد به صورت یخ وجود داشته باشند.
سیاره ماه به دور زمین در حدود 27 روز و 8 ساعت می‌چرخد. ماه دارای سطحی معمولی با توده و چگالی کمتر از زمین است. سطح ماه، خاکستری و پراکنده با کمی مناطقی که ممکن است به نظر بیایند که سنگ‌های بزرگتری داشته باشند.
تاثیرات ماه بر روی زمین
ماه، به عنوان تنها ماه زمین، تأثیرات متعددی بر زمین دارد که برخی از این تأثیرات به شرح زیر است:
جزر و مد
ماه با گرانش خود، بر الگوی جریان‌های دریایی تأثیر می‌گذارد که به شکل موج‌های دریاها (جزر و مد) ایجاد می‌کند. این امر بر اقلیم و زندگی دریایی تأثیر دارد و در کنار تعادل اکوسیستم‌های دریایی نقش دارد.
تأثیر ماه بر جزر و مد به دلایل فیزیکی گرانشی است. این پدیده به نام گرانش جزر و مد شناخته می‌شود. تمام اجسام جرم دار مانند سیاره‌ها و ماه‌ها با گرانش خود، تأثیراتی روی یکدیگر دارند.
ماه با گرانش خود توانایی جذب آب در اقیانوس‌ها و دریاچه‌ها را تغییر می‌دهد. آب در اقیانوس‌ها و سواحل زمین تحت تأثیر گرانش ماه قرار می‌گیرد. وقتی ماه در مقابل یک نقطه خاص از زمین قرار می‌گیرد، گرانش ماه تلاش می‌کند آب را به خود بکشاند. این باعث ایجاد جذب (جلب) در آب می‌شود و باعث ایجاد مد می‌شود.
در عمل، ماه چرخشی دارد و همراه با زمین در مداری می‌گردد. هنگامی که ماه در زیر یا بالای زمین قرار می‌گیرد، گرانش ماه با گرانش زمین هم‌سو می‌شود و موجب افزایش قدرت گرانشی زمین می‌شود. این تغییرات در گرانش باعث افزایش ارتفاع آب در سواحل می‌شود که به عنوان مراکز جزر و مد شناخته می‌شوند.
در نتیجه، ماه با تغییر موقعیت خود نسبت به زمین، موجب تغییرات در ارتفاع آب در اقیانوس‌ها می‌شود و این پدیده‌ای است که به عنوان جزر و مد شناخته می‌شود.
ثابتی محور زمین
حرکت ماه به دور زمین، کمی محور زمین را تغییر می‌دهد. این تأثیر، کمک می‌کند تا محور زمین ثابت باقی بماند و تغییرات بزرگی در فصول سال ایجاد نشود. ماه به طور مستقیم بر روی ثبات محور زمین تأثیری ندارد. اما اثرات گرانشی ماه بر زمین می‌تواند در حفظ ثبات محور زمین نقش داشته باشد.
زمین دارای یک محور چرخشی است که حول آن به دور خودش می‌چرخد. این محور نسبت به سطح زمین ثابت نمی‌ماند و به پدیده‌ای به نام پردایش معروف است. پردایش به تغییر جهت محور چرخش زمین در فضا اشاره دارد و این تغییرات به دلیل تأثیرات گرانشی بر روی زمین اتفاق می‌افتد.
گرانش ماه یکی از عواملی است که می‌تواند بر پدایش محور زمین تأثیر بگذارد. ماه، به دلیل گرانش، کمی قدرت گرانشی زمین را تغییر می‌دهد. این تغییرات کوچک می‌توانند به مرور زمان به تعادل پردایش زمین کمک کنند و از تغییرات بزرگ در محور چرخش زمین جلوگیری کنند.
به هر حال، تأثیر گرانش ماه بر پردایش زمین کمتر از تأثیرات دیگری مانند تأثیر گرانش خورشید است. این تأثیرات گرانشی هر دو ماه و خورشید، همچنین توانایی خودزنی زمین، تاثیراتی هستند که به ثبات محور زمین کمک می‌کنند.
الگوهای هواشناسی
گرانش ماه می‌تواند الگوهای هواشناسی را تحت تأثیر قرار دهد. مثلاً، تأثیرات گرانشی ماه می‌تواند در تشکیل سیستم‌های هواشناسی مانند جریانات هوایی و سیستم‌های بادی دخیل باشد.
جریان‌های دریایی
گرانش ماه تأثیرات بزرگی بر جریان‌های دریایی دارد. این تأثیرات می‌توانند در تعادل حرارتی و مواد مغذی در اقیانوس‌ها تأثیر بگذارند.
تغییرات سطح دریا
تأثیر گرانش ماه بر مد و جزر باعث تغییرات در سطح دریاها می‌شود که ممکن است در تغییرات سطح ساحلی و پدیده‌های مربوط به آنها نقش داشته باشد.
تأثیر بر فصل‌ها
البته، تأثیر ماه بر فصل‌ها و دماها کمتر از تأثیرات دیگری مانند تأثیر خورشید بر روی فصل‌هاست. اما برخی تحقیقات نشان داده که تأثیرات ماه بر الگوهای هواشناسی و فصل‌ها نقشی ممکن است ایفا کند.
اثرات طول دوره‌های گرمایش و سرمایش
تأثیرات گرانش ماه ممکن است بر طول دوره‌های گرمایش و سرمایش در مناطق مختلف زمین تأثیر بگذارد. ماه با اثرات گرانشی و تغییراتی که به محیط زمین و سیستم‌های زمینی و دریایی ایجاد می‌کند، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر الگوهای اقلیمی زمین تأثیر می‌گذارد. اما نقش اصلی در تعیین الگوهای اقلیمی هنوز به خورشید و فعالیت‌های آن اختصاص دارد.
ماه، یک همراه مهم برای زمین است که اثرات و تأثیرات گوناگونی در زندگی و شرایط زمینی دارد و برای ماهیت و تحقیقات بیشتر درباره این جرم آسمانی همچنان مورد توجه قرار دارد. و به صورت واضح نور شب را برای ساکنان زمین مهیا می کند.
