اشعه فرابنفش یک نوع از امواج ele می‌باشد که در طیف ele مشاهده‌شده اند. این اشعه، از مرز دید قابل انسان عبور می‌کنند و دارای طول موج کوتاه‌تر از نور قابل رویت است.
اشعه uv چیست؟
اشعه UV یا فرابنفش یک نوع اشعه elecromagnetic است که دارای طول موج کوتاه‌تر از نور قابل رویت (visible light) است. این اشعه به طور طبیعی توسط خورشید تولید می‌شود و دارای ویژگی‌های مختلفی است که در موارد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اشعه UV به سه دسته تقسیم می‌شود:
UV-A: این اشعه دارای طول موج بین 320 تا 400 نانومتر است که دارای کاربردهای زیر می باشد:
مصارف صنعتی:
در تولید چاپگرها، رنگ‌ها و رزین‌ها استفاده می‌شود.
در فرایندهای خشک کردن و پلیمریزه کردن مواد به کار می‌رود.
در چاپ و نقشه‌برداری UV استفاده می‌شود.
کاربردهای پزشکی و پوست:
در درمان برخی بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس و درماتیت جوشی استفاده می شود
استفاده از UV-A در برخی تکنولوژی‌های درمانی مانند فتوتراپی برای بهبود وضعیت پوست و کاهش التهابات نیز می باشد.
ضدعفونی کننده:
در استریل کردن و ضدعفونی کردن سطوح و مواد استفاده می‌شود. UV-A به همراه دیگر اشعه‌های UV به عنوان یک روش ضدعفونی کننده در برخی صنایع مانند غذایی و پزشکی به کار می‌رود.
نورهای UV-A در فعالیت‌های روزانه:
برخی از لامپ‌ها و چراغ‌های UV-A در فعالیت‌های روزانه استفاده می‌شوند مانند دیدن چیزهای نامرئی مانند مارپیچ‌ها در چراغ‌های UV.
تکنولوژی های الکترونیک:
استفاده از UV-A در برخی فرایندهای تولید نور، دستگاه‌های الکترونیکی و سنسورها برای شناسایی و تشخیص کاربرد دارد.
استفاده از اشعه UV-A در این حوزه‌ها نشان می‌دهد که این اشعه در صنایع مختلف و نیز در حوزه‌های بهداشتی و پزشکی کاربردهای متنوعی دارد.
اشعه UV-B: دارای طول موج بین 280 تا 320 نانومتر است و جزء عوامل مسئول برای سوختگی پوست و بروز سرطان پوست به دلیل جذب آن توسط جلد می‌باشد. همچنین نور UV-B باعث تولید ویتامین D در بدن می‌شود. اشعه UV-B دارای کاربردهای متعددی است، کاربردهای آن شامل موارد زیر می باشد:
تولید ویتامین D: یکی از کاربردهای مهم اشعه UV-B در بدن انسان، تحریک تولید ویتامین D از طریق پوست است. وقتی پوست با اشعه UV-B تابانیده می‌شود، واکنشی در سلول‌های پوستی اتفاق می‌افتد که باعث تولید ویتامین D می‌شود که برای سلامت استخوان و سایر فعالیت‌های بدنی ضروری است.
اشعه UV-B در درمان برخی از بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس، اگزما و درماتیت مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع درمان به نام تراپی UVB معروف است. کاربرد دیگر آن در کشاورزی می باشد که نور UV-B می‌تواند تاثیرگذار باشد. برخی گیاهان به این نوع از نور نیاز دارند تا برخی فرآیندهای رشدی خود را آغاز کنند یا منظم کنند.
نور UV-B همچنین می‌تواند در مطالعات زیست‌شناسی برای بررسی تاثیرات آن بر رفتار و واکنش‌های گوناگون در گیاهان و جانوران مورد استفاده قرار گیرد.
در برخی از فناوری‌های نور UV-B برای تست و ارزیابی مواد و محصولات (مانند خمیرهای شیمیایی، پوشش‌ها و مواد دیگر) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در کل، استفاده از اشعه UV-B به دلیل توانایی آن در تحریک فعالیت‌های بیولوژیکی در بدن انسان و گیاهان، به عنوان یک ابزار مفید در بسیاری از زمینه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اشعه UV-C: این اشعه دارای طول موج بین 100 تا 280 نانومتر است و اغلب توسط جو بیرون فیلتر می‌شود و به عنوان ضدعفونی کننده و باکتری‌کش استفاده می‌شود.
اشعه UV-C یکی از قسمت‌های مضر اشعه فرابنفش است که به دلیل ویژگی‌های ضدعفونی کننده‌اش در بسیاری از زمینه‌هایی مانند پزشکی، صنعت، و بهداشت عمومی کاربردهای متعددی دارد:
ضدعفونی کننده: UV-C به عنوان یک روش قوی برای کشتن باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این استفاده شامل استفاده در بیمارستان‌ها، آزمایشگاه‌ها، سیستم‌های ضدعفونی کننده هوا و آب، و همچنین در صنایع غذایی می‌شود.
پاکسازی آب و هوا: UV-C به عنوان یک روش پاکسازی برای آب و هوا استفاده می‌شود. سیستم‌های تصفیه آب و تصفیه هوا از اشعه UV-C استفاده می‌کنند تا میکروب‌ها و باکتری‌های موجود در آب یا هوا را از بین ببرند.
استفاده در صنعت الکترونیک: در برخی فرایندهای تولید صنعتی الکترونیکی، اشعه UV-C برای پاکسازی سطوح و مواد استفاده می‌شود. این کاربرد ممکن است در تولید میکروچیپ‌ها یا دستگاه‌های الکترونیکی دیگر باشد.
کاربرد در صنعت غذایی: در صنعت غذایی، UV-C می‌تواند به عنوان یک روش ضدعفونی کننده برای کشتن باکتری‌ها و میکروب‌های موجود در مواد غذایی استفاده شود، به عنوان مثال در فرآیند پاستوریزه کردن از این اشعه استفاده می شود.
استفاده در تصویربرداری پزشکی: در دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی مانند فلورسنت، اشعه UV-C به عنوان یک منبع نور استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است که اشعه UV-C به دلیل خطرات احتمالی برای سلامتی، باید با احتیاط و با رعایت دقیق دستورالعمل‌ها و استانداردهای ایمنی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده نادرست از این نوع اشعه می‌تواند برای انسان‌ها و محیط زیست ضرر آور باشد.
استفاده از اشعه UV در برخی صنایع، پزشکی (مانند ضدعفونی کردن) و حتی در برخی فعالیت‌های روزمره مثل تولید ویتامین D بدن اثرگذار است، اما استفاده بیش از حد از این اشعه می‌تواند به پوست و سلامتی ضربه بزند.
منابع اشعه UV
منابع اشعه UV معمولاً شامل منابع طبیعی و مصنوعی هستند. در طبیعت، منبع اصلی اشعه UV خورشید است که این اشعه به طور مستقیم از خورشید منتشر می‌شود. اما در زمینه‌های مختلف، منابع مصنوعی UV نیز استفاده می‌شوند.
خورشید: خورشید یکی از منابع اصلی اشعه UV است. در طول روز، خورشید اشعه‌های مختلفی از جمله UV را به طور مستقیم منتشر می‌کند.
لامپ‌های UV: لامپ‌های مصنوعی UV به طور خاص برای تولید اشعه UV در محیط‌های کنترل شده ساخته شده‌اند. این لامپ‌ها شامل لامپ‌های فلورسنت UV، لامپ‌های ماورای بنفش، لامپ‌های UV LED و دیگر فناوری‌های مشابه می‌شوند. این لامپ‌ها برای مصارف مختلف از جمله پزشکی، ضدعفونی کردن، پاکسازی و غیره استفاده می‌شوند.
منابع UV در صنایع خاص: برخی صنایع مانند صنعت نورپردازی، چاپ و رنگرزی، الکترونیک و صنایع پزشکی از منابع UV به منظور فرآیندهای خاصی استفاده می‌کنند. این منابع شامل دستگاه‌های خاص و سیستم‌های فرآیندی می‌شوند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم اشعه UV تولید می‌کنند.
منابع UV، بسته به نوع و کاربردشان، ممکن است در حوزه‌های مختلفی از پزشکی و درمان تا صنایع فناوری و تولید مورد استفاده قرار گیرند. اما در هر صورت، احتیاط و رعایت استانداردهای ایمنی در استفاده از این منابع بسیار حیاتی است.
راههای جلوگیری از آسیب اشعه uv برای بدن انسان
برای جلوگیری از آسیب احتمالی ناشی از اشعه UV برای بدن انسان، می‌توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
استفاده از کرم‌ها و لوازم آفتابی محافظ: استفاده از کرم‌ها، لوسیون‌ها و اسپری‌های ضدآفتاب با فاکتور حفاظتی بالا (SPF) می‌تواند کمک کند تا پوست از آسیب UV محافظت شود. انتخاب کرم هایی با SPF مناسب به محافظت پوست شما در مقابل اشعه UV موثر می باشد.
پوشیدن لباس‌ها و کلاه: لباس‌هایی با بافت‌های محافظ از نور UV راه‌حلی دیگر برای محافظت از پوست است. همچنین، استفاده از کلاه یا کلاه‌های با دماغه بزرگ می‌تواند از تابیدن نور مستقیم خورشید به صورت و گردن جلوگیری کند. سعی کنید در ساعاتی که تابش UV خورشید بیشتر است (معمولاً از ظهر تا ساعت ۴ عصر) از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب خودداری کنید.
عینک‌هایی که دارای فیلتر UV هستند می‌توانند چشمان را از تابش مستقیم UV حفظ کنند و از آسیب ناشی از آن جلوگیری کنند.
محیط‌هایی مانند آب، برف و سطوح با بازتاب بالا می‌توانند تابش UV را افزایش دهند. در این محیط‌ها به ویژه در ساعاتی که تابش UV قوی است، مراقبت و استفاده از محافظ مورد نیاز بیشتری اهمیت دارد.
مضرات اشعه UV برای چشم
اشعه UV می‌توانند برای چشم مضر باشند، اما برخی از مشکلات آن به صورت طولانی‌مدت و با تابیدن مکرر و مستقیم به این نوع اشعه ظاهر می‌شوند. برخی از مضرات اشعه UV برای چشم عبارتند از:
آفتاب سوختگی چشم (Photokeratitis): مانند سوختگی پوست از تابیدن مستقیم به آفتاب بوجود آید. این وضعیت به صورت عارضه‌ای موقتی و با سوزش، درد، سرخی و سایر علائم ناخوشایند همراه است.
پیری زودرس چشم (Early Aging of Eyes): تابیدن مکرر به اشعه UV می‌تواند منجر به پیری زودرس و ضعیف شدن بافت‌های چشمی شود که ممکن است باعث کاهش دید و مشکلات بینایی در طولانی مدت شود.
اختلالات شبکیه (Retinal Disorders): برخی تحقیقات نشان داده است که تابش مستقیم و مکرر UV می‌تواند به برخی اختلالات شبکیه، مانند ماکولار دژنراسیون (AMD) که باعث از دست دادن دید مرکزی می‌شود، مرتبط باشد.
افزایش خطر سرطان چشم (Eye Cancer Risk): تحقیقات نشان داده است که تابش مداوم UV می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان چشم، به ویژه سرطان پوستی داخلی چشم یا ملانومای چشمی شود.
برای جلوگیری از این مضرات، استفاده از عینک‌های ضد UV با فیلتر مناسب می‌تواند کمک کننده باشد. همچنین، اجتناب از تابش مستقیم آفتاب در ساعاتی که تابش UV بیشتر است و استفاده از کلاه و یا سایر لوازم محافظتی می‌تواند موثر باشد.
